De balans tussen drinkwater en grondwater
Bij Hengelo wordt sinds 1965 grondwater opgepompt, ongeveer 4,9 miljoen m3 grondwater per jaar (2015). Ook komen diverse industriële onttrekkingen en (tijdelijke) bronbemalingen voor, waarvan Aviko in Steenderen met 1,2 miljoen m3 per jaar en Friesland Campina met 0,4 miljoen m3 de grootste onttrekkers zijn. In droge periodes wordt door de agrarische sector grondwater en huishoudens onttrokken (circa 0,12 miljoen m3 per jaar) voor beregening. Jaarlijks wordt zo 6,6 miljoen m3 grondwater onttrokken in het gebied Baakse Beek Veengoot.
Watermakers in Hengelo: productie met oog voor de omgeving
Het grootste drinkwaterproductiebedrijf van Vitens in de Achterhoek is de locatie ‘Hengelo ’t Klooster’. Daar wordt per jaar 5,4 miljard liter drinkwater geproduceerd, genoeg voor ongeveer 100.000 inwoners van Hengelo, Zelhem, Steenderen, Hummelo, Hoog-Keppel, Laag-Keppel, een gedeelte van Zutphen, Ruurlo en het centrum van Borculo. Toon van Kessel (omgevingsmanager Vitens): ‘Vitens gaat duurzaam om met haar bronnen en winningen. Zo worden, net zoals op veel andere productielocaties van Vitens, reststoffen, zoals kalkkorrels en waterijzer, zo veel mogelijk opgevangen. Ze kunnen bijvoorbeeld worden hergebruikt als kippenvoer of in de glas- en baksteenindustrie.’
Grondwater verbindt
Waar Vitens aan de bron van de kringloop staat en kraanwater levert, staat het waterschap aan het einde van de kringloop met de zuivering van het rioolwater en het beheer van open water als watergangen en enkele waterpartijen. Wat Vitens en het waterschap verbindt is de band met het grondwater. Want voldoende en schoon grondwater, als bron voor drinkwater, is van levensbelang voor de bewoners van de Achterhoek. Hetzelfde geldt voor het waterschap, dat daarnaast ook groot belang hecht aan een juist oppervlakte- en grondwaterpeil, zodat bewoners geen last hebben van te natte of te droge grond. Die gedeelde belangen bracht beide organisaties tot samenwerking als projectpartners in de ‘Vruchtbare Kringloop Achterhoek en Liemers’. Daarin werken meer dan 250 melkveehouders aan het verbeteren van de vruchtbaarheid van hun bodem. Ook LTO (land en tuinbouw organisatie) Noord, ForFarmers, FrieslandCampina, en Rabobank nemen hierin deel. De Vruchtbare Kringloop heeft als doel om melkveehouders te inspireren en faciliteren om efficiënter met de mineralen op hun bedrijf om te gaan met een minimaal mineralenverlies. Verder wordt ingezet op verduurzaming en het ‘toekomstproof’ maken van de sector wat betreft bedrijfsresultaten, milieukwaliteit, waterbeheer en bodemvruchtbaarheid.
Samenwerken in de Vruchtbare Kringloop
Laurens Gerner (beleidsadviseur Waterschap Rijn en IJssel) en Toon van Kessel (Vitens) geven tekst en uitleg. Laurens: ‘Klimaatverandering is de aanleiding voor het waterschap om mee te doen. Het is langer en heviger nat én droog. In de Vruchtbare Kringloop willen wij samen met agrariërs kijken wat we kunnen doen om de landbouwbodem te verbeteren en neerslag beter vast te houden. Daarnaast meten we als waterschap de concentratie van diverse stoffen in het oppervlaktewater. Bijvoorbeeld nutriënten (voedingsstoffen voor planten, veelal stikstof en fosfaat): belangrijke voedingsstoffen voor plantengroei en fauna. Maar een teveel hieraan is schadelijk voor de ecologie.’ Vitens wint grondwater uit gebieden waar agrariërs en particuliere gebruikers wonen en werken. Bewoners en ondernemers beïnvloeden de grondwaterkwaliteit, o.a. doordat bijvoorbeeld medicijnresten en meststoffen via watergangen en de grond in het grondwater terechtkomen. Door deelname aan de Vruchtbare Kringloop maakt Vitens de bewoners en gebruikers van het buitengebied bewuster van de mogelijkheden om de grond en daarmee het grondwater schoon te houden. Toon: ‘Als mineralen en gewasbeschermingsmiddelen uitspoelen, is dat voor agrariërs een verlies, maar voor ons ook, want wij moeten die stoffen uit het water halen. Dus we hebben een gedeeld belang en we zoeken in dit project ook samen naar gedeelde oplossingen. Ook bijvoorbeeld het aanpassen van de methodes om de grond te bewerken en de keuze van andere gewassen, leveren zowel Vitens als de agrariër een aantoonbaar (financieel) voordeel op.’
Ook tuinbezitters hebben invloed op grondwaterkwaliteit!
Niet alleen de agrarische sector en industrie hebben grote invloed op de (grond)waterkwaliteit, ook particuliere tuinbezitters spelen een cruciale rol. Vitens heeft op basis van recent onderzoek (mei 2017) ontdekt dat 70% van de Nederlandse tuinbezitters er bij het tuinieren geen rekening mee houdt dat zij in een grondwaterbeschermingsgebied wonen. Bijna de helft gebruikt nog chemische bestrijdingsmiddelen in de tuin. Dat is zorgelijk, want deze stoffen komen uiteindelijk in het grondwater terecht waarvan het drinkwater gemaakt wordt. ‘Voor het verwijderen van bestrijdingsmiddelen uit grondwater is veel energie nodig. Dat is niet duurzaam. Als we allemaal een klein beetje bewuster met onze omgeving omgaan, helpt dat al enorm. Wat niet in het grondwater terecht komt, hoeven we er ook niet uit te halen,’ aldus Lieve Declercq, directievoorzitter van Vitens. Volgens gedeputeerde Josan Meijers van de provincie Gelderland is schoon grondwater iets om heel zuinig op te zijn: ‘Water is een eerste levensbehoefte. We vinden het zo vanzelfsprekend dat we het hebben en dat het schoon is, maar dat is het echt niet.’