De Drinkbare IJssel: inspiratiebron voor elk stroomgebied
Ongeveer 2 jaar geleden nam Wim van Vilsteren (Waterschap Vallei en Veluwe) het initiatief om samenwerking te starten rond een inspirerend concept: Drinkable Rivers van Li An Phoa. Rivieren die ooit zo schoon waren dat je eruit kon drinken en nu niet meer, dat triggerde Li An en ze maakt het tot haar levenswerk om iedereen bewust te maken van het belang van de kwaliteit van schoon water door wandelingen langs rivieren te maken. Haar punt is dat bewustwording de sleutel is en we samen, als maatschappij, verantwoordelijk voor zijn voor de goede kwaliteit van ons water. Een jaar geleden wandelde Li An langs de IJssel om omwonenden te betrekken en inmiddels heeft Wim, als trekker, 40 partijen duurzaam geïnspireerd. Zij hebben allen een manifest ondertekend met de belofte bij te willen dragen aan de Drinkbare IJssel. Waterschap Rijn en IJssel steunt het concept en Marga Limbeek, beleidsadviseur advies en strategie, maakt deel uit van het kernteam Drinkbare IJssel. Wat betekent deze manier van denken in de praktijk?
Marga vertelt: ‘We hebben even nagedacht – als Waterschap Rijn en IJssel – of we mee wilden doen aan het concept. Maar wie kan erop tegen zijn? Niemand toch? Water is zo’n fundamenteel onderdeel van ieders leven. En het is een mooi gevoel om met zovelen te werken en bij te dragen aan een drinkbare rivier als streven. Je wordt een soort ‘IJsselfamilie’ en samen zorg je dat het water niet wordt misbruikt, schoon blijft en dus niets verontreinigends achterblijft in de rivier.’
Lange adem
Waterkwaliteit staat al vele decennia op de agenda van het waterschap. Marga: ‘Natuurlijk zijn we er als waterschap al lange tijd mee bezig. Het besef van het belang van een goede waterkwaliteit is de laatste 50 jaar gelukkig gegroeid en er is al veel gedaan voor de verbetering. Het is een proces dat op lange termijn successen oplevert, is onze ervaring. In die lange adem is het mooi om bij te dragen aan het concept van de drinkbare IJssel. Dat geeft naast een technische benadering ook een familiegevoel, je draagt bij aan een gezamenlijke fundamentele waarde. Het concept verbindt op een menselijk niveau.’
Kleine stapjes werken
Stroomgebiedbreed en dus ook in het stroomgebied van de Baakse Beek Veengoot gebeurt van alles, vertelt Marga, dat positief bijdraagt aan een betere waterkwaliteit. ‘Denk aan de Vruchtbare Kringloop en de waterzuiveringen, die inzetten op verbetering van effluent (het in de rioolwaterzuiveringsinstallatie gezuiverde water dat geloosd wordt op oppervlaktewater). De gemeente Bronckhorst geeft afkoppelsubsidies om bewoners te stimuleren water op te vangen. Zo leiden de vele stappen die we met z’n allen zetten in alle stroomgebieden ertoe dat we over 30 jaar dichter bij drinkbare rivieren zijn. Als individu kun je prima bijdragen aan het geheel en het welzijn van de rivier.’ Zelf heeft Marga ook een project in haar achtertuin in Hengelo. Een aantal jaren geleden heeft ze de regenpijp doorgezaagd. Sindsdien legt het schone hemelwater (regen en sneeuw) van haar dak niet langer een weg van zo’n 15 kilometer ondergronds naar zuivering Olburgen af, maar stroomt het via haar eigen aangelegde Limbeekje naar haar frisgroene gazon.
De drinkbare IJssel als wenkend perspectief
Wim van Vilsteren, sinds 2021 initiatiefnemer en trekker van het Kernteam Drinkbare IJssel, werkt als ingenieur bij Waterschap Vallei en Veluwe. Hij baseert zijn actieplan De Drinkbare IJssel op het gedachtengoed rondom de drinkbare rivier van Li An Phoa, die ook een inspirerende rondwandeling langs de IJssel maakte met dijkgraaf Hein Pieper. De drinkbare rivier is een wenkend perspectief voor huidige en toekomstige generaties, aldus Wim.
Circulaire koers
Wim licht het concept toe. ‘Het gedachtegoed ‘de drinkbare rivier’ is een circulaire koers richting de toekomst. Eigenlijk is het een focus op een bewustere en duurzame manier van omgaan met de leefomgeving en natuur in alle opzichten, wat dan resulteert in een soort vergezicht van een ‘drinkbare rivier’ als doel. Kern daarbij is dat iedereen zich bewust wordt van het verantwoordelijk gebruik van het water (drinken, bewateren, industrie) en het schoon doorgeven ervan, terug aan de rivier en toekomstige generaties want het water zijn wij. Educatief accent is dat er meetpunten kunnen worden aangebracht en monsters kunnen worden genomen zodat het effect op de kwaliteit van het water ook elk moment meetbaar is.’
Hoe breng je de droom in praktijk?
Het kernteam had afgelopen 25 januari een overleg dat vruchtbare resultaten opleverde met drie actiesporen. ‘Het eerste spoor is dat we het gedachtegoed van de drinkbare rivier koppelen aan lopende projecten binnen onze werkgebieden. Denk aan Kaderrichtlijn Water maatregelen, omgevingsvisies, energietransitie, natuurinclusieve landbouw, vernattingsprojecten en noem maar op. In de IJsselvallei zijn ook tal van projecten gaande die het landschap raken. We willen het vergezicht van een Drinkbare IJssel in die projecten verankeren door telkens de vraag te stellen: in hoeverre draagt een ingreep of plan bij aan een drinkbare IJssel? Zo koppelen we het gedachtegoed aan deze projecten en maken we dit onderdeel van onze eigen organisaties. Ook brengen we in kaart welke projecten bijdragen aan een drinkbare IJssel, zoals bijvoorbeeld de verschillende projecten in de Baakse Beek.‘
Educatie en meten
Het tweede spoor zet in op bewustzijn door educatie: meten is weten en samenwerking met scholen. Wim: ‘Het vergezicht van een Drinkbare IJssel willen we handen en voeten geven met behulp van meetgegevens. Drinkable Rivers (Li An Phoa) heeft een onderzoeksmethode ontwikkeld. Daarbij wordt gebruik gemaakt van een meetkit, handleiding, instructiefilmpjes, database, en een gemeenschap aan organisaties die hun vrijwilligers mobiliseren om metingen te doen. Momenteel gaan er drie zogenoemde hubs aan de IJssel aan de slag. Lokale initiatieven zoals Schone IJsseloevers of de vrijwilligers van Schone Rivieren zouden nieuwe hubs kunnen vormen. We onderzoeken de mogelijkheden tot samenwerking met organisaties voor natuur -en milieueducatie in de IJsselvallei. Met de hogescholen Saxion en Van Hall Larenstein onderzoeken we om Drinkbare Rivieren op te nemen in het curriculum van hun opleidingen. Daarvoor lopen inmiddels contacten.’
Communicatie
Het derde spoor betreft de communicatie door inzet van verhalen en activiteiten. Wim licht toe: ‘We willen het platform onzeijssel.nl gebruiken om verhalen te vertellen over het vergezicht van de Drinkbare IJssel. Daarnaast willen we het vergezicht van de Drinkbare IJssel koppelen aan evenementen zoals de Dag van de IJssel. Ook helpt het om een heldere eenduidige kernboodschap te hebben, die we makkelijk kunnen koppelen aan wat we al doen.’