Miranda Berendsen, teamleider Achterhoek Staatsbosbeheer:

'Het moois van nu moet geen vroeger worden'

Gesloten portemonnee

Miranda startte in 2016 met een erfenis van jarenlang te weinig onderhoud. 'We moesten het terrein weer op orde brengen. Door het achterstallige onderhoud, moest er rigoreus aangepakt worden en was er onder andere veel afvoer van hout. De houtsnippers worden verkocht als biomassa. Daar kregen we wel commentaar op. Omdat jullie geld willen verdienen aan de snippers, moeten bomen wijken, zei men. Maar nee, het produceren van biomassa is geen doel, maar een restproduct bij beheer. Als we een boom vellen, proberen we het hout eerst als zaaghout weg te zetten of als vezelhout voor spaanplaat en OSB. Dat levert het meeste geld op. Het resterende materiaal zetten we om in houtsnippers, die we leveren aan biomassacentrales voor duurzame energie. De opbrengst vloeit terug naar de natuur en is bijvoorbeeld bestemd voor onderhoud en recreatie, om een nieuw bankje aan te schaffen of slagbomen te vervangen en wandelroutes te maken. Daar is niet automatisch budget voor, dat verdienen we. We zijn elke dag hard bezig in het veld en met de sociale kant van ons werk: educatie en samenwerking. Een deel van de projecten waarin we samenwerken, gaan bijna allemaal met een gesloten portemonnee: we zoeken naar een win-win.'

Veel samenwerking met landbouw

Miranda: 'We heten wel Staatsbosbeheer maar 50% van ons gebied bestaat uit grasland en 50% uit bos. Het grasland verpachten we voor een groot deel aan de boeren. Afspraak is dat daar geen chemische bestrijdingsmiddelen en mest op gebruikt worden, zodat het wat kan verschralen. Dat soort gras is prima geschikt voor jongvee, doordat het minder eiwitten en meer kruiden bevat. Het schrale gras dient als aanvulling op eiwitrijk gras dat boeren van hun groene / eiwitrijke weiden afhalen. We werken veel samen met de pachters. Die samenwerking bestaan al heel lang maar we willen graag toe naar meer regie en verbetering.'

Beste balans

'Wat betreft de akkers is er samenwerking met VALA (Vereniging Agrarisch Landschap Achterhoek). Bijvoorbeeld in en rond Ruurlo werken we met boeren samen die op een aantal hectares graansoorten als winterrogge verbouwen met daartussen veldbloemen voor meer biodiversiteit. Dat zijn echte natuurakkers waarop ook geen chemische bestrijdingsmiddelen mogen worden gebruikt. Die akkers hebben een veel hogere natuurwaarde, maar brengen 50% minder op voor de pachter, daar tegenover staat dat SBB het zaad betaalt en een lagere pachtprijs rekent. Samen met de pachters willen we nog meer kwaliteitsslagen gaan maken. Hoe meer handelingen er verricht worden voor de natuur en biodiversiteit, hoe meer compensatie daar tegenover staat,' vertelt Miranda. 'Het is samen zoeken naar de beste balans.'

Zeshonderd kilometer singels

Samen met VALA beheert SBB ook singels: stroken grond die tussen de weilanden liggen. Van oudsher boden die vaak plaats aan houtwallen, met essenhout voor bezems en eikenhout voor reparaties op de boerderij. Door de jaren kalfden de singels af. SBB wil landschapselementen als houtwallen graag bewaren of terugbrengen en deze laten onderhouden door de boeren. Miranda: 'De vraag is hoe we de houtwallen weer ontwikkelen en het onderhoud regelen in agrarische natuurverenigingsverband. Inmiddels loopt een pilot in Zieuwent. Het is een erg leuke manier om boeren meer te laten voelen bij de natuur.'

SBB werkt met een team van elf mensen in een gebied van 3000 hectare waarvan circa 600 kilometer singels. 'Onderhoud aan de singels moet in de winter gebeuren. Extra handen zijn dus erg welkom, vooral als die extra handen ook meer gevoel en betrokkenheid bij de natuur opleveren: dat is win/win! Het gaat niet alleen om de inkomsten maar vooral om bewustwording.'

Prachtige ruilhandel

Wat betreft natuur inclusieve landbouw kunnen eigenaren ook veel betekenen op eigen grond. Miranda: 'Zo zijn er veel agrariërs die ons maaisel wil hebben, zij gebruiken natuurgras als veevoer. Maar ook voor meer houtig maaisel dat niet geschikt is als veevoer, is steeds meer belangstelling. Dit maaisel wordt door boeren gebruikt als grondverbeteraar. Zo doen zij op eigen grond iets terug voor de natuur. Boeren doen hier graag aan mee, zodat ze arme gronden kunnen verbeteren. Aan wie we het gunnen, zal mede afhangen van de maatregelen die zij op eigen bedrijf willen treffen ten aanzien van verbetering van de natuur. Alles is winst, het is een prachtige vorm van ruilhandel.'

Twee kampen

Miranda: 'Een deel van de boeren ziet natuur nog altijd als een rode lap, maar toch merk je dat het verschuift. Sommige boeren denken al wel meer richting natuur inclusieve landbouw, en zien dat je niet door kunt gaan met het uitputten van de bodem. We denken als SBB ook graag mee over kosten en baten. In de praktijk werken we met zesjaarlijkse pachtcontracten. We zouden die wel willen verlengen naar twaalf jaar als positieve stimulans om meer natuur inclusief te boeren. Het is een kwestie van geven en nemen. Wat kan wel en wat kan niet? Wat zijn de mogelijkheden? Daar denken we graag over mee.'

Positief versterken

Samenwerking, vertelt Miranda, kan juist hier in de Achterhoek prima werken. 'Het is hier zo kleinschalig en je hebt nog het noaberschap, dit is DE plek om het te doen. Je moet vertrouwen hebben om afspraken te kunnen maken en dat kun je hier bereiken. Je probeert het uiteindelijk allemaal goed te doen. Een mooi samenspel, daar hoop ik op! Achterhoekers hebben niet altijd in de gaten hoe prachtig hun omgeving is, daar mogen ze trots op zijn! Dat wat we kunnen behouden aan oude landschapselementen, moeten we bewaren. Het moois van nu moet geen vroeger worden.'